ایدز یا AIDS مخفف (Acquired immune deficiency syndrome) است . ایدز یک بیماری قابل پیشگیری است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام HIV در بدن میزبان است که باعث تخریب دستگاه ایمنی بدن انسان میگردد، که خود زمینهساز بروز عفونتهای موسوم به «فرصت طلب» است که یک بدن سالم معمولا قادر به مبارزه با آنهاست ولی بدن بیمار مبتلا به ایدز در برابر آنها مقاومتی ندارد. در نهایت پیشرفت همین عفونتها منجر به مرگ بیمار میگردد به طوری که بیماریهای پولمونیت و سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است . ایدز پدیدهای پزشکی-بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گستردهاست . در سال ۱۹۹۶ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکلسلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد . همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (2002) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش مرگ و میر اچآیوی/ایدز دانستهاست . بیش از 90 درصد موارد ابتلاء مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است. ایدز در حال حاضر ششمین علت مرگ و میر بشر است.
ایدز تنها یک مشکل پزشکی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست، این بیماری تابو تلقی میشود و با هالهای از شرم و منعهای اخلاقی و فرهنگی همراهاست که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن میشود. به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران درمورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبتهای بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار میگیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی میگیرد. وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان و خانواده سبب میشود افرادی که گمان میکنند ممکن است دچار باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش بیماری است . از سال 1988 به منظور افزایش بودجهها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیضها اول دسامبر هر سال (10 آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شدهاست و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته میشود. عامل بیماری ایدز، ویروسی از خانواده رترو ویروسها به نام HIV ویروس نقص ایمنی انسان (HUMAN IMMUNODEFICIENCY VIRUS) است و هنوز واکسن یا درمان موثری برای آن وجود ندارد.
راه های انتقال ویروس ایدز :
- 1- استفاده مجدد از سرنگ و سرسوزنهای استفاده شده: این عامل انتقال بهخصوص در معتادان تزریقی، عامل مهم انتشار بیماری است.
- 2- استفاده از لوازم پزشکی و دندانپزشکی استریل نشده و آلوده
- 3- استفاده از ابزار مشترک جهت خالکوبی، ختنه، سوراخ کردن گوش، حجامت و …
- 4- انتقال از مادر به کودک: احتمال انتقال بیماری قبل از زایمان، در حین زایمان و پس از زایمان از مادر آلوده به فرزند وجود دارد. البته انتقال در حین بارداری و وضع حمل از زمان بعد از زایمان بیشتر است. حدود 45- 20 درصد مادرانی که آلوده هستند، عفونت را به فرزندان خود منتقل میکنند. هم چنین ثابت شده است، که شیر مادران آلوده میتواند سبب انتقال ویروس از مادر به فرزند باشد. امروزه در اکثر کشورهای دنیا خون و فرآوردههای خونی را از نظر آلودگی به ویروس ایدز، مورد بررسی قرار میدهند. متأسفانه در کشور ما انتقال بیماری در میان استفاده کنندگان از سرنگهای مشترک (معتادان تزریقی) میزان قابل توجهی از انتقال در سالهای اخیر را به خود اختصاص داده است. برخلاف جداسازی ویروس ایدز از بسیاری از ترشحات بدن مانند خون، ترشحات جنسی مردان و زنان، بزاق، ادرار، اشک، عرق، شیرمادر و مایع مغزی نخاعی و … ، سرایت در اثر تماس با همه آنها صورت نمیگیرد و فقط خون، ترشحات جنسی و شیرمادر، عامل انتقال هستند. بنابراین ویروس ایدز از راه تماسهای عادی مانند کار کردن با هم، صحبت کردن، هم سفر شدن، غذا خوردن، همچنین از راه استخر، توالت، حمام، دست دادن، بغل کردن، بوسیدن، استفاده از ظروف غذاخوری مشترک، عطسه، سرفه، گوشی تلفن و … قابل انتقال نیست.
- 5- استفاده از تیغ سلمانی مشترک
- 6- از راه خون و فرآوردههای خونی آلوده: بررسیهای انجام شده نشان میدهد که بسیاری از فرآوردههای خونی از جمله پلاسما، گلبول قرمز متراکم، فاکتور انعقادی، خون کامل و پلاکت میتوانند باعث آلودگی شوند و آلبومین و گاماگلوبولین خطر آلودگی ندارد.
- 7- پیوند نسج آلوده
- 8- تماس جنسی دو فردی که یکی از آنها آلوده به ویروس باشد. توجه داشته باشید که سن، جنس، نژاد و رنگ تأثیری در انتقال بیماری ندارد.
- تدوین : گروه سلامت کلیشه